Keuzes van toen voor nu: wat kunnen we leren van Bonhoeffer?
Dietrich Bonhoeffer overleed 75 jaar geleden, maar inspireert vandaag de dag nog steeds gelovigen over de hele wereld. Daarom is onlangs de brochure ‘Bonhoeffer75’ verschenen, vol gedichten, gebeden en inspirerend materiaal voor gemeenten.
De Duitse theoloog en verzetsstrijder Dietrich Bonhoeffer werd 75 jaar geleden terechtgesteld in kamp Flossenbürg. De jaren daarvoor zat hij in de gevangenis. Daar schreef hij zijn beroemde brieven ‘Verzet en Overgave’. Ook schreef hij er tien gedichten en een aantal gebeden. Die gedichten en gebeden zijn het vertrekpunt voor het project ‘Bonhoeffer75’, een initiatief van de Roos van Culemborg in samenwerking met de Protestantse Kerk in Nederland. Het resultaat van het project is de brochure ‘Bonhoeffer75’, die vorige week bijgesloten zat bij het magazine woord&weg. De brochure bevat een nieuwe vertaling van deze gedichten, maar ook schilderijen en kerkliederen geïnspireerd door Bonhoeffers poëzie. Gemeenten kunnen dit materiaal gebruiken voor bijbelstudiegroepen of gesprekskringen.
Kerk naar buiten
Rien Wattel, predikant in Hoofddorp, werkte mee aan het project Bonhoeffer75. Wie is Bonhoeffer voor hem? ‘Ik ken Bonhoeffer vooral uit mijn studietijd, in de jaren 60/70. Hij was de theoloog die mij leerde inzien dat de kerk veel groter is dan het instituut en dat de meeste ´kerkmensen´ buiten de kerk te vinden zijn. Bonhoeffer leert ons dat geloof en maatschappelijke betrokkenheid onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Zijn leven is daar het beste voorbeeld van, maar je leest dit ook in zijn gedichten terug. Bijvoorbeeld in in het gedicht ‘Christen en heiden’. Beiden doen hetzelfde en God richt zich ook tot beide personen, ‘naar alle mensen gaat God in hun nood’. Corrie Kopmels, die de gedichten opnieuw vertaalde en er nieuwe korte gedichten bij maakte, verwoordt dat prachtig: Je vraagt niet hoe ze bidden tot hun god of hoe ze vloeken om hun lot. Mensen zijn het allemaal en door hun ogen kijkt God zelf jou aan.
Tegen de stroom in
De gedichten vormen de basis van de brochure. Rien Wattel: ‘De gedichten komen uit de periode dat Bonhoeffer gevangen zat. Zijn bekendste gedicht, ‘Door goede machten trouw en stil omgeven’, schreef hij kort voor zijn dood, terwijl hij gevangen zat in Flossenbürg. Hij is in zijn laatste gedichten echt de balans aan het opmaken van zijn keuzes. Toch blijft hij voortdurend mensen van buiten steunen. In een brief vat hij het zo samen: ‘Wie zelf gezegend is, kan niet anders meer dan deze zegen doorgeven. Hij moet waar hij ook is een zegen zijn’.” De thema’s van Bonhoeffer zijn op dit moment uiterst actueel, ondanks het verschil in omstandigheden. Rien legt uit: ‘Ik zie in Bonhoeffer een man die zijn eigen tijd, maar ook zijn eigen positie daarin, scherp analyseert. Zo zag hij hoe bepaalde groepen in de samenleving, zoals joden, homo’s en Roma, steeds sterker gezien werden als zondebok van alles wat er misging. Hij ziet de gerechtigheid die hij bij de God van de Bijbel tegenkomt, niet alleen als een opdracht om na te volgen, maar ook als een houvast voor zichzelf. Hij durft tegen de stroom in te gaan en stopt daar niet mee als het hachelijk wordt: hij zat in de gevangenis vanwege een aanslag op Hitler waar hij bij betrokken was. Die aanslag was een spannende keuze: soms moet je echt ver uit je comfortzone gaan.’ ‘Ook in onze tijd, waarin we de polarisatie zien toenemen en groepen tot zondebok gemaakt worden – moslims, journalisten, kunstenaars, voel ik spanning: zwijgen is in zekere zin verraad, een vorm van onrecht. Maar hoe ga ik dan zelf de discussie aan? Is mijn eigen verhaal nog verbindend of alleen uitsluitend? Bonhoeffer maakte steeds een duidelijke keuze, maar bleef al die tijd kritisch naar zichzelf. Dat kan ons inspireren: hoe maken wij ook nu duidelijke keuzes, geïnspireerd door het geloof?’
Meer informatie en bestellen Het werkschrift Bonhoeffer75 is na te bestellen door een mail te sturen naar: bonhoef [email protected] met vermelding aantal, naam en adres. Kosten: 2 euro + porto. Bonhoeffer75 is een initiatief van de Roos van Culemborg in samenwerking met de Protestantse Kerk in Nederland.
(Bron Protestantse Kerk van Nederland)